Route: Siem Reap, Phnom Penh

Siem Reap

's Ochtends om acht uur zijn we met een bootje vertrokken vanaf Don Khone, richting het vasteland en op weg naar weer een bus, een reis die dit keer 11 uur zou duren en ons naar Siem Reap in Cambodja zou brengen. Na ongeveer een half uur rijden kwamen we al aan bij de Cambodjaanse grens. Hier bleek dat we met spullen en al de bus weer uitmoesten, ons moesten afmelden bij de grens van Laos, om dan naar de Cambodjaanse kant te moeten lopen. Na het betalen van de vertrekbelasting (een dollar per persoon) mochten we Cambodja in. Hier voor de zoveelste keer een gezondheidsverklaring ingevuld waarna op onzorgvuldige wijze onze temperatuur werd opgemeten. Vervolgens was er een vriendelijk lachend mannetje dat voor opnieuw een dollar per persoon een stempel op onze gezondheidsverklaring zette waarna we doormochten naar het volgende hokje. Hier de visumpapieren ingevuld en weer een nieuw visum in ons paspoort laten plakken voor 23 dollar per persoon. Deze dollars per persoon opgeteld maal een aantal bussen vol toeristen maakt dat zo'n bewaakte grensovergang nog een aardige business is voor de overheid. Bedenk hierbij dat het gemiddeld nationaal product per inwoner van Cambodja van slechts 300 dollar per jaar is...

Na alle grensformaliteiten konden we onze backpacks weer in een andere bus laden, die helaas pas anderhalf uur later ging rijden omdat we moesten wachten op zeven andere passagiers, die uiteindelijk nooit zijn komen opdagen. Dachten jullie dat het zwaar was om urenlang in een bus te hobbelen? Nee hoor. Het wordt pas zwaar als ze Aziatische karaoke dvd's aanzetten! Hadden we al verteld dat we geen 11 uur later aankwamen, maar dat dit 15 keiharde karaoke-uren later pas was? Om half twee 's nachts konden we dan eindelijk in een nieuw land en een nieuwe stad ons bed induiken om eens heerlijk te gaan slapen...

...... Totdat je er de volgende morgen vroeg (erg vroeg, om iets voor zes) achter komt dat je hotelkamer direct naast een grote school ligt, waar de eerste kinderen al op deze tijd aanwezig zijn, en het aantal leerlingen zich per minuut lijkt te vermenigvuldigen, met een verdrievoudiging van het geluid dat ze produceerden. Twee slapeloze uren later maar eens gaan kijken op ons balkonnetje hoe dit nou zat. Stel je een school met zo'n veertig lokalen voor, elk twintig kinderen, zonder voldoende docenten! De kinderen waren met elkaar aan het stoeien, het meubilair aan het verplaatsen en zo hard mogelijk aan het gillen.... We hadden besloten deze dag lekker rustig aan te doen en de stad een beetje te verkennen. Siem Reap is bij de meeste mensen bekend vanwege het 400 km2 grote gebied waar de eeuwenoude beroemde tempelruïnes van Angkor liggen. Het is een redelijk kleine stad met veel Franse invloeden welke je vooral terug ziet in de gebouwen en wegen. Na heel wat marktkraampjes bekeken te hebben zijn we naar de toeristische straat ‘Pub Street' gegaan om te lunchen. Hier kwamen we voor het eerst in aanraking met de gevolgen van de Rode Khmerguerrilla: Volwassenen en kinderen die armen of benen missen door de vele landmijnen die met name in West- en Noord Cambodja hard hebben toegeslagen. Sommigen bedelend voor een paar centen, anderen verkopen boeken of sieraden en er zijn slachtoffers die een muziekgroepje hebben gevormd en muziek maken met traditionele Cambodjaanse instrumenten. 's Middags langs de rivier gelopen en nog maar wat Wats bekeken.

De volgende morgen ‘heerlijk' vroeg opgestaan: de wekker rammelde ons om half vijf het bed uit. De Tuk-Tuk die we de avond van te voren hadden besproken en ons om vijf uur zou ophalen was er niet, maar gelukkig zijn er genoeg anderen die wat geld willen verdienen dus voor 12 dollar hadden we een Tuk Tuk voor de hele dag en waren we onderweg naar Angkor, zeven kilometer buiten de stad. Ik zal alleen de bekendste gebouwen van het kleine circuit beschrijven, de rest moeten jullie zelf maar een keer gaan bekijken ;-)

Halverwege eerst nog even 20 dollar entree per persoon betaald, maar daarna konden we de zonsopkomst over het Angkor Wat complex bewonderen. Angkor Wat is een enorm complex. Rond de ommuring liggen 1,3 km lange slotgrachten van 190m breed. Het gebouw zelf heeft bas-reliëfs op de buitenmuren over een lengte van 200m en een hoogte van 2m. Het heiligdom in het centrum van het gebouw was helaas niet meer toegankelijk voor bezoekers. Na een tijd in Angkor Wat rondgelopen te hebben volgde het volgende complex, 1700m verderop. Aan beide kanten van de brug over de slotgracht die naar Angkor Thom leidt staan 54 beelden van reuzen die de heilige naga (een afbeelding van het ‘karnen van de melkzee') ondersteunen. Via de brug kom je bij de zuidelijke poort : Een boog van meer dan 23m hoog en versierd met een figuur met vier gezichten, elk met een stenen tiara. Angkor Thom is een stad waar in de middeleeuwen 100.000 mensen leefden, totdat eind 15^de eeuw door Siamese plunderaars alle mensen verjaagd zijn en de stad werd overgeleverd aan de jungle. In het midden staat de ‘Bayon'. Van een afstand ziet dit eruit als een enorme piramidevormige rots, met hier en daar hogere punten. Zodra je dichterbij komt blijken deze punten elk torens te zijn (ooit 54, nu nog maar 37), elk versierd met hoofden in de vier windrichtingen. De piramide bestaat uit drie niveaus met een totale hoogte van 43m en is een waar doolhof: Overal staan torens die dienstdeden als heiligdommen. Langs de ommuring volgen ze een vierhoekig plan, om zich naar het midden toe als een slang om rond de centrale berg te wentelen. De poorten en lanen zijn in kruisvorm geschikt. Dat alles maakte dat we even goed moesten nadenken waar de zuidelijke galerij met de meest bijzondere bas-reliëfs was toen we middenin het complex stonden..

Leuk was Ta Keo: Een massieve piramidetempel die nooit af is gekomen, 50 meter hoog en als één van de weinige tempels niet versierd met allerlei afbeeldingen. Na deze piramide opgeklommen te zijn via een wel heel steile stenen trap met erg smalle treden (no way dat zoiets in Europa toegestaan zou zijn!!) hebben we boven even uitgeblazen en zijn aan de andere kant voorzichtig weer omlaag geklommen. Als laatste wil ik Ta Phrom beschrijven, een tempel die nog in het bezit van de jungle is zodat bezoekers zich een beeld kunnen vormen over de verwondering en verbazing toen de eerste ontdekkers de tempels halverwege de 16^de eeuw ontdekten. Deze tempel heeft eenzelfde soort bouw als veel anderen: Gezichten afgebeeld in de rotsachtige muren en ontzettend massief. Stel je hierbij de enorme bomen voor die daar staan en de wortels die om- en door de gebouwen heen klauwen. Erg bijzonder om te zien, maar je stelt je wel de vraag hoe lang dit nog op deze manier te zien zal zijn, want de natuur zal uiteindelijk sterker zijn dan de tempel.

's Avonds hebben we bij de Red Piano gegeten, op aanraden van P.L.M. Patist, ook wel bekend als vaddertje. Heerlijk gegeten, maar ons wel opnieuw verwonderd over het feit dat we ook hier weer het hoofdgerecht één voor één opgediend kregen: We hebben de afgelopen weken al heel wat keren moeten toekijken hoe eerst de één het hoofdgerecht kon opeten waarbij de ander kan toekijken, waarna tien minuten later de ander het hoofdgerecht krijgt en de één kan toekijken.. Klagen leverde geen gratis nagerecht op helaas.

Phnom Penh

De volgende dag hadden we weer een busritje in verschiet. Dit keer gelukkig ‘maar' zes uur naar Phnom Penh. Alles leek goed te gaan en we lagen perfect op schema. Toen we bijna Phnom Penh inreden zeiden we tegen elkaar dat het ongelooflijk was dat we in 1x aankwamen. En toen stonden we stil.... De diesel was op! De meest suffe reden die we tot nu toe hadden meegemaakt, maar alsnog snel opgelost. 's Avonds wat rondgelopen om een restaurantje te vinden en gemerkt dat Phnom Penh weer een typische stad is: Ontzettende druk en smerig. Na het rustige Siem Reap wel even wennen!

's Ochtends met een raar gevoel naar onze eerste ‘must see' van die dag gelopen. Over bezichtigingen kunnen we hier niet spreken, wel over een cruciaal onderdeel van je reis om Cambodja beter te kunnen begrijpen: Het museum van de volkerenmoord ‘Tuol Sleng'. Even kort de geschiedenis van de Rode Khmer. Na jaren van terreur en corruptie komt op 17 april 1975 de communistische partij de Rode Khmer aan de macht. In amper 48 uur tijd wordt iedereen, totaal 2,5 miljoen mensen, onder dwang uit de stad Phnom Penh gedeporteerd naar het platteland. Tijdens de deportatie worden er drie groepen bevolking gemaakt: De militairen worden direct afgezonderd om geëxecuteerd te worden, ambtenaren en intellectuelen (een bril dragen was voldoende om intellectueel te zijn) werden naar 'speciale dorpen' gestuurd en de rest bestempeld als ‘het volk' dienden in de rijstvelden en zoutmijnen te werken onder barre omstandigheden. Door het hele land wordt geplunderd en gemoord. Uiteindelijk valt eind december 1978 het Vietnamese leger Cambodja voor de tweede keer binnen en verjaagt de Rode Khmer uit Phnom Penh.

Eerder was dit museum een school, maar tussen 1975 en 1979 werd dit de verschrikkelijkste gevangenis van het Cambodja van de Rode Khmer, door de handlangers van leider Pol Pot ‘S-21' genoemd. In deze periode werden hier ongeveer 20.000 mensen opgesloten en gemarteld, voordat ze door de Rode Khmer naar het uitroeiingkamp werden gevoerd. Na de bevrijding zijn slechts zeven gevangen levend teruggevonden. Op het vroegere schoolplein zie je de galg, die ooit als gymnastiekapparaat op school werd gebruikt. Aan deze galg werden de gevangen aan hun voeten opgehangen en op en neer getakeld, tot ze buiten bewustzijn raakten. Zodra dit gebeurde, werden ze met hun hoofd in een kruik stinkend water gedoopt om weer bij bewustzijn te raken, en dit ging talloze malen zo door.

In gebouw A werden de gevangen ‘ondervraagd'. In alle ruimtes zie je de kale bedden waarop de gevangenen werden vastgeketend en gemarteld, om bekentenissen af te dwingen over zaken waar de gevangenen niet eens weet van hadden. De ijzeren staven, handboeien en nachtpot staan nog bij de bedden, en op de muren hangen uitvergrote foto's van hoe enkele slachtoffers zijn aangetroffen. Gebouw B was de gevangenis, nu gedenkruimte met op de op de verschillende verdiepingen delen van verklaringen en rijen foto's van de overledenen, die uit de 20.000 perfect bijgehouden dossiers van de Rode Khmer kwamen. De verdachten werden niet alleen aangehouden: De hele familie werd aangehouden, inclusief (soms zeer jonge) kinderen.

Gebouw C is het gebouw waar de cellen nog staan. Minuscule cellen, de bovenverdieping nog ‘met zorg' opgetrokken uit hout, de eerste twee verdiepingen snel gemetseld. Gevangenen verbleven gemiddeld zo'n twee tot vier maanden in de cel voor ze naar het uitroeiingkamp werden gebracht, afhankelijk van hun eerdere positie in de maatschappij en de antwoorden op de ondervragingen. In gebouw D zijn afbeeldingen van de folteringen gezien en de werktuigen waarmee dit gebeurde, inclusief foto's van de verminkte lijken en schilderijen van een overlevende gevangene. Op de bovenverdieping werd een film vertoond. Indrukwekkend was het stuk waarbij de schilder samen met een gevangenisbewaker die mensen had gedood aan hand van de schilderijen terugkeken op deze periode, en daarbij het besef dat vele mannen en vrouwen die voor de Rode Khmer meegewerkt hebben aan deze gruwelijke daden nu bijvoorbeeld de chauffeur van een Tuk-Tuk zijn, of schipper van een prauw, of welke ‘normale' functie in de maatschappij dan ook.

Vanuit de gevangenis zijn we met een Tuk-Tuk naar het uitroeiingkamp (Choeung Ek) een paar kilometer buiten de stad gegaan. Er zijn zo'n 129 massagraven geteld, waarvan er 80 zijn blootgelegd. Een massagraf waar 166 onthoofde lichamen gevonden zijn, een massagraf waar alleen maar vrouwen en kinderen gevonden zijn, en ga zo maar door. De slachtoffers werden niet met kogels gedood: waarom kogels gebruiken als je de schedel kunt inslaan of de keel kan doorsnijden? Op het terrein is een groot gedenkmonument geplaatst: Een stoepa bestaande uit 17 verdiepingen. De laagste bestaat uit de lompen van de slachtoffers, daarna volgen een aantal verdiepingen met schedels, waarna verdiepingen met andere ledematen volgen. Als je over het groene terrein loopt met kwetterende vogeltjes, de blauwe lucht en de warme zon is het moeilijk voor te stellen hoe vreselijk deze plek geweest moet zijn, maar dat besef komt weer als je bij een dikke boom komt waar een bord staat dat aangeeft dat baby's hier door de Rode Khmer tegenaan geslagen werden tot ze dood waren. In totaal ligt het geschatte aantal doden van de Rode Khmer periode tussen de 1,5 en 2,5 miljoen in de vier jaar die deze guerrilla geduurd heeft. Momenteel is het meest schrijnende misschien wel dat er nog geen proces is geweest en de daders gewoon vrij rond lopen. Onder andere daarom zijn de Cambodjanen blij met de aandacht die het museum en het kamp krijgen: Deze daden mogen niet vergeten worden!

Om een goed initiatief van een Non-Government organisatie(NGO) te steunen zijn we 's avonds bij het restaurant ‘Friends' gaan eten. In dit restaurant werken studenten, die eerder op straat leefden of in een andere uitzichtloze situatie zaten. Nu worden zij getraind en opgeleid tot horeca medewerkers. Heerlijk gegeten met een hele vriendelijke en vrolijke bediening! Na de heftige uren van het museum en het kamp hebben we die middag en de volgende morgen voordat we weer naar Thailand zouden vliegen de lokale Russische Markt bekeken en lekker rondgewandeld om onze laatste Riel biljetten (Cambodjaanse munteenheid) aan de slachtoffers van landmijnen te geven. Van een oud vrouwtje een ‘geluksarmbandje' gekregen. Dat dit inderdaad geluk bracht zullen jullie later nog lezen!